واماندگی یا (stall)

واماندگی یا استال مسئله ای بسیار جدی در پرواز است. این موضوع در تصمیم گیری های خلبان بسیار مورد توجه قرار میگیرد. در ادامه ی مطلب به چرایی این موضوع خواهیم پرداخت.

واماندگی چیست و چگونه اتفاق خواهد افتاد؟

اگر بخواهیم به مسئله ی واماندگی به صورت تخصصی بپردازیم ابتدا نیاز است تا در مورد بال هواپیما و چگونگی نیروی لیفت بیشتر بدانیم.

لیفت چیست و چگونه تولید میشود؟

هواپیما برای پرواز نیار به چهار نیروی اساسی دارد. نیروی وزن

نیروی لیفت

نیروی تراست

و نیروی درگ

در یک پرواز مستقیم با ارتفاع ثابت میبایست این نیروهایی که روبروی هم قرار میگیرند به صورت دو به دو با یکدیگر برابر باشند. همانطور که در شکل زیر میبینید (شکل نیروهای اعمال شونده بر هواپیما)

تا اینجا دانستیم که نیروی بالابرنده یا همان لیفت چیست و چرا اهمیت دارد. حال سوال اینجاست که این نیرو چگونه تولید میشود. در واقع در این مطلب علت اصلی پرواز هواپیما را به صورت خلاصه شرح خواهیم داد. برای اطلاعات بیشتر در زمینه ی آیرودینامیک میتوانید به بخشی با همین عنوان در سایت بست پایلت مراجعه نمایید

لیفت چگونه تولید میشود؟

وقتی بال هواپیما در نتیجه ی نیروی تراست با سرعت در میان هوا حرکت میکند٫ جریان هوا  درنتیجه ی برخورد به بال به دو بخش تقسیم میشود. بخشی به بالای بال میروند و بخشی به زیر بال. اما از آنجایی که به دلیل ساختار فشار مولکول های هوا در  بخش بالایی بال بیشتر از بخش پایینیست٫ پس سرعت آنها در بخش پایینی نیز بیشتر از بخش بالاییست. همنی جریان هوا اختلاف فشار در سطح بالایی و پایینی بال دلیل اصلی تولید نیروی لیفت است.( در مورد جزئیات این موضوع میتوانید به بخش لیفت (lift) در سایت بست پایلت مراجعه نمایید.)

حال تصور کنید که این جریان هوا به دلیل برخی موارد از سطح بال جدا شوند. در این صورت هیچ نیروی لیفتی بوجود نخواهد آمد. در چنین حالتی بال هواپیما دچار واماندگی خواهد شد. یعنی از تولید لیفت مورد نیاز برای وزن هواپیما باز خواهد ماند.

اما این جدا شوندگی چه زمانی رخ خواهد داد؟ برای هر هواپیمایی فارغ ازهر سرعتی که دارد٫ واماندگی همواره در یک زاویه ی حمله ی خاص رخ میدهد. که به آن critical angle of attack گفته میشود.

واماندگی (stall) چه زمانی رخ میدهد؟

همانطور که گفته شد واماندگی در هر هواپیمایی منحصر بفرد است. اما در مورد هواپیماهای سبک و آموزشی میتوان گفت که این مسئله به صورت تدریجی اتفاق خواهد افتاد و از آغاز نیز نشانه هایی خواهد داشت.

نشانه های واماندگی(stall)

فرقی نمیکند با استیک کار کنید یا یوک. در ابتدایی ترین مراحل واماندگی میتوانید لرزش فرمان کنترلی را احساس کنید.  در مرحله ی بعد صدای بوق استال را خواهید شنید که بلند ترین صدای داخل کاکپیت خواهد بود! صدایی که هرگز فراموشتان نمیشود!

در این مرحله اگر به فکر ریکاوری از استال نباشید قطعا مرحله ی بعدی چرخش سریع هواپیما خواهد بود. برای اطلاعات تخصصی تر در این زمینه میتوانید به بخش آیرودینامیک در سایت بست پایلت مراجعه نمایید.

ریکاوری از واماندگی

پس از واماندگی میبایست بلا فاصله اقدام به ریکاوری کنید. اما همانطور که گفته شد علت واماندگی رسیدن بال به آن زاویه ی حمله ی بحرانی (critical angle of attack) است. پس میبایست از زاویه ی حمله بکاهید تا مولکول های هوا مجدد بتوانند به سطح بال بچسبند و لیفت تولید شود.

شکل ۸-۳

این شکل به خوبی نشان میدهد که جداشدن  مولکول های هوا ابتدا از لبه ی حمله ی بال (trailing edge) شروع شده و اگر زاویه ی حمله اصلاح نشود ٫ این جدا شوندگی آنقدر ادامه پیدا میکند تا زمانی که کل ب